Spoedeisende eerste hulp

Het controleren van de vitale functies.

Als de meest vitale organen beschouwen we de hersenen, het hart en de longen. De bijbehorende vitale functies zijn het bewustzijn, de circulatie en de ademhaling. Een stoornis in één van deze drie moet als levensbedreigend worden gezien.

Het controleren van deze vitale functies gebeurt altijd volgens een vast protocol:
* controleer het bewustzijn van een slachtoffer door aanspreken en aanschudden
* indien een slachtoffer reageert probeer je te achterhalen wat er gebeurd is
* indien het slachtoffer niet reageert, alarmeer dan onmiddellijk 1-1-2 of laat dit doen, en laat indien mogelijk een AED halen
* controleer vervolgens de ademhaling van het slachtoffer
* als het slachtoffer niet (normaal) ademt, meld dit dan aan de centralist en start direct met de reanimatie

---

Het bewustzijn controleren.

Benader het slachtoffer aan de kant van diens gezicht, om contact te kunnen maken.

Schud het slachtoffer voorzichtig aan de schouders en vraag luid en duidelijk "gaat het?"

1-1-2 Alarmeren

Wanneer u 1-1-2 belt met uw mobiele telefoon, krijgt u eerst een centralist van de centrale meldkamer Korps Landelijke Politiediensten aan de lijn. Deze vraagt u wat u nodig heeft; ambulance, brandweer of politie en in welke plaats of gemeente. Daarna wordt u doorverbonden met de meldkamer van de ambulancedienst in uw regio. De centralist daar zal u vragen naar uw naam, telefoonnummer en het adres waar u en uw slachtoffer zich bevinden.

Na het uitwisselen van de benodigde informatie en het beantwoorden van enkele vragen gaat u de ademhaling van het slachtoffer controleren.

Het controleren van de ademhaling.

* leg een hand op het voorhoofd van het slachtoffer en kantel het hoofd voorzichtig wat naar achteren
* til met twee vingertoppen van de andere hand de kin van het slachtoffer wat omhoog om de luchtweg vrij te maken
* plaats uw wang boven mond en neus van het slachtoffer en luister en voel of er luchtstroom is
* kijk tegelijkertijd over borst en buik van het slachtoffer, om te zien of er beweging van de borstkas waarneembaar is
* controleer gedurende maximaal 10 seconden
* Als u geen ademhaling waarneemt, meldt u dit aan de centralist en start direct met reanimeren.

Let op!

Het kan ook zijn, dat een slachtoffer zogeheten agonale ademhaling heeft. Dit is geen normale ademhaling en duidt altijd op een circulatiestilstand!

Het slachtoffer maakt abnormale ademgeluiden, klinkt steunend, kreunend of rochelend en de borst beweegt hierbij soms niet.

---

De reanimatie

Borstcompressies uitvoeren

* plaats de hiel van één hand op het midden van het borstbeen
* plaats de andere hand over de eerste en til de vingers van de eerste hand vrij van de borst
* druk het borstbeen loodrecht 5 tot 6 cm naar beneden
* laat het borstbeen volledig opveren, houd hierbij contact met de borst
* geef 30 compressies in een tempo van 100 tot 120 per minuut

Beademen

* leg een hand op het voorhoofd van het slachtoffer en kantel het hoofd voorzichtig wat naar achteren
* til met twee vingertoppen van de andere hand de kin van het slachtoffer wat omhoog om de luchtweg vrij te maken
* knijp met twee vingers van de hand die op het voorhoofd ligt, de neus van het slachtoffer dicht
* plaats uw mond over die van het slachtoffer, zorg ervoor dat u de gehele mond omsluit
* adem gedurende 1 seconde uit in de mond van het slachtoffer, doe dit 2 keer binnen 10 seconden
* kijk hierbij uit uw ooghoek of de borstkas omhoog komt
* draai tussen de 2 beademingen uw hoofd weg richting de buik van het slachtoffer om verse lucht in te ademen

AED aansluiten

Zodra de AED arriveert, moet deze zo snel mogelijk aangesloten worden. Onderbreek de reanimatie hierbij zo kort mogelijk!
Bent u alleen en is er een AED dicht in de buurt, sluit deze dan eerst aan voordat u begint met reanimeren.
Met twee hulpverleners: werk zo veel mogelijk samen zodat de reanimatie zo weinig mogelijk onderbroken hoeft te worden
* zet de AED aan door op de knop te drukken, of het deksel te openen, afhankelijk van het type
* volg de instructies van de AED nauwgezet op
* de AED zal steeds na twee minuten opnieuw het hartritme analyseren. Dit is een prima moment om de reanimatie van elkaar over te nemen.
Zo is de reanimatie gemakkelijker vol te houden indien het langer duurt voordat professionele hulpverlening arriveert.

Slagaderlijke bloeding

Een slagaderlijke bloeding vereist onmiddellijk handelen, omdat dit een levensbedreigende situatie is.
De slagaderlijke bloeding is herkenbaar aan het stootsgeijs uitstromen van bloed uit een wond.

Hoe te handelen

Bij een slagaderlijke bloeding moet direct flinke druk op de wond worden uitgeoefend, om het bloeden zoveel mogelijk tegen te gaan.
Bel 1-1-2 of laat dit doen. Breng, indien mogelijk, een wonddrukverband aan en blijf bij het slachtoffer totdat de ambulance arriveert.

Shock

Shock is altijd levensbedreigend! Beginnend bij de huid, worden alle organen van buiten naar binnen geleidelijk op non actief gezet.
Het lichaam probeert hiermee zo veel en zo lang mogelijk de vitale organen van zuurstofrijk bloed te blijven voorzien.
Dit zijn de hersenen, het hart en de longen.

Oorzaken van shock

* ernstig verlies van lichaamsvocht, bijvoorbeeld door inwendige of uitwendige bloedingen
* blaren door (tweedegraads) brandwonden over 10% of meer van het huidoppervlak
* storing in de werking van hart/bloedsomloop

Door het tekort aan rondstromend, zuurstofrijk bloed reageert het lichaam met een versnelde hartslag en een snelle, oppervlakkige ademhaling.
Er moet immers meer bloed naar de vitale organen en er moet meer zuurstof opgenomen worden.

Symptomen van shock

* snelle hartslag en oppervlakkige ademhaling
* bleke, klamme en koude huid
* spierslapte
* droge mond en lippen door droge slijmvliezen, dorst
* slachtoffer voelt zich misselijk doordat de spijsvertering niet (goed) werkt
* slachtroffer is onrustig, vaak angstig en verward
* slachtoffer heeft het koud

Hoe te handelen bij shock

* bel 1-1-2 bij een slachtoffer met shockverschijnselen
* laat het slachtoffer liggen
* stelp een ernstige uitwendige bloeding
* blijf bij slachtoffer
* stel het slachtoffer gerust
* voorkom afkoeling door middel van een isolatiedeken
* probeer niet het slachtoffer op te warmen; dit werkt de natuurlijke reactie van het lichaam op shock tegen
* geef slachtoffer NIET te drinken geven; hierdoor kan het slachtoffer gaan braken
* houd bij bewusteloos slachtoffer luchtweg vrij door het slachtoffer in de stabiele zijligging te leggen

Hersenbloeding, herseninfarct en TIA

Deze categorie aandoeningen staat ook wel bekend als een beroerte. Het gaat hierbij echter om verschillende oorzaken en gevolgen.
De medische term is cerebrovasculair accident (CVA).

Hersenbloeding

Dit is eeen bloeding in de hersenen door het openbarsten of scheuren van een zwakke plek in een bloedvat.

Herseninfarct

Dit is in ongeveer 80% van de gevallen de oorzaak van een broerte. Hierbij wordt een bloedvat in de hersenen afgesloten door een stolsel, wat leidt tot zuurstofgebrek in dat deel van de hersenen. Indien binnen 4 uur bloedverdunners worden toegediend kan volledig herstel plaatsvinden. Het stolsel wordt opgelost en de zuurstoftoevoer wordt hersteld.

TIA

Een TIA, ofwel een Transient Ischemic Attack, is een lichte vorm van een beroerte met symptomen van voorbijgaande aard. Deze symptomen verdwijnen meestal na 24 uur.
Het is belangrijk dat de oorzaak wordt opgespoord, zodat tijdig met een behandeling kan worden gestart.

Symptomen van een beroerte

* halfzijdige uitvalsverschijnselen: arm, been en of zicht
* scheve, afhangende mond
* verwarde spraak
* plotseling optredende, zware hoofdpijn, vaak gepaard met misselijkheid en braken
* wazig of dubbel zien, blindheid aan één of twee ogen
* storingen in coördinatie en/of evenwicht, duizeligheid
* krachtverlies
* verward gedrag
* stoornissen in denken en emoties

Hoe te handelen bij een beroerte

Bovengenoemde symptomen kunnen in verschillende combinaties voorkomen, maar ook afzonderlijk. Bel bij waarnemen van één van de eerste vier symptomen
altijd 1-1-2, ook als u twijfelt.
Blijf bij het slachtoffer totdat professionele hulp arriveert en de zorg overneemt.

Diabetes mellitus

Ook wel bekend als suikerziekte. Hierbij is het lichaam niet in staat om zelfstandig op een correcte manier glucose of suikers uit voeding te verwerken.
Het lichaam maakt te weinig of geen insuline aan, dat nodig is voor deze verwerking.
Patiënten die niet behandeld worden, hebben doorlopend een te hoog bloedsuikergehalte. Dit heet hyperglycemie.
Wanneer een patiënt te veel insuline spuit, of na het spuiten te weinig eet, ontstaat een te laag bloedsuikergehalte. Dit heet hypoglycemie.
In de volksmond spreekt men dan van een hypo.

Symptomen van hyperglycemie

* dorst en een droge mond
* vaak en veel moeten plassen
* vermoeid, slaperig
* tintelingen of prikkelingen
* "doof" gevoel

Hoe te handelen

Bel de huisarts of huisartsenpost:

* als het slachtoffer door een hyper verzwakt of versuft raakt
* als het slachtoffer moeilijk ( heel snel en/of heel diep) ademt
* bij braken

Bel 1-1-2:

* als het slachtoffer niet aanspreekbaar is
Leg het bewusteloze slachtoffer in de stabiele zijligging!
Start onmiddelijk met reanimeren als het bewusteloze slachtoffer geen (normale) ademhaling meer heeft.

Symptomen van hypoglycemie

* zweten
* bleek zien
* hartkloppingen
* hoofdpijn
* trillerig, onzeker of slap gevoel
* onduidelijk praten
* hongerig gevoel
* gapen
* prikkelingen om mond
* wazig zien
* beven
* stemmingsveranderingen (koppig, prikkelbaar, geïrriteerd)
* koud
* moeite met concentreren
* licht in hoofd
* bewusteloosheid (geen drinken geven)

Hoe te handelen

Geef een slachtoffer met een hypo, snelwerkende koolhydraten in de vorm van suiker of druivensuiker. Koolhydraten in vloeibare vorm worden sneller opgenomen.
Als het slachtoffer suf of bewusteloos is, smeer dan honing of stroop aan de binnenkant van de wang. Masseer de wang vanaf de buitenzijde om de opname te bevorderen.

Epilepsie

Epileptische aanvallen vinden meestal volkomen onverwacht plaats, en kennen vele verschijningsvormen. De bekendste vorm is wel die waarbij
het slachtoffer hevig spartelend en stuiptrekkend op de grond valt. Er zijn echter ook varianten waarbij de symptomen veel minder heftig,
of zelfs bijna onmerkbaar zijn.

Symptomen van een epileptische aanval

* spierkrampen
* stuiptrekkingen
* ongecontroleerde, schokkende bewegingen
* bewusteloosheid
* (korte) afwezigheid
* als in trance bepaalde handelingen blijven herhalen
Meestal duurt een aanval maar enkele minuten. Mocht een (zware) aanval langer dan 5 minuten aanhouden, dan is het raadzaam een huisarts te waarschuwen.
Na een zware aanval is het slachtoffer vaak erg moe, en valt soms in slaap. Hierbij kan het slachtoffer een diepe, rochelende ademhaling hebben.

Hoe te handelen bij een epileptische aanval

Bij een grote aanval zorgt u er voor dat het slachtoffer zich niet kan verwonden. Bescherm eventueel het hoofd, of leg er iets zachts onder.
Houd lopende slachtoffers weg bij gevaar, zoals verkeer of water. Houd de tijd in de gaten, als de aanval te lang aanhoudt belt u de huisarts/huisartsenpost.
Leg een bewusteloos (of slapend) slachtoffer in de stabiele zijligging en houd de ademhaling in de gaten.
Maak eventueel knellende kleding los en geef het slachtoffer de tijd om bij te komen. Houd omstanders op afstand.

Hersenletsel

Hersenletsel treedt vaak op na een flinke klap tegen het hoofd, zoals bijvoorbeeld bij een ongeval. Een zichtbare wonden/beschadiging van de schedel
betekent niet altijd dat er ook hersenletsel is.

Symptomen van hersenletsel

* duizelig
* hoofdpijn
* Geheugenverlies
* korte tijd niet aanspreekbaar, niet reageren op prikkels
* verminderd of afwezig tijdbesef
* verward
* misselijkheid, braken

Hoe te handelen bij hersenletsel

Bel 1-1-2 bij de volgende symptomen:
* hevige hoofdpijn
* bewusteloosheid
* hevige benauwdheid
* als het letsel het gevolg is van een ernstig ongeval
Bel in alle andere gevallen de huisartsenpost.
Laat het slachtoffer rust nemen, en koel eventuele zwelling/buil op het hoofd met coldpacks, ijs of natte handdoeken.

Naar 5. Brandbestrijding